نگاهی به تاریخ کوشانیان

سرزمینهای شرق ایران قبل از مادها تمدن و فرهنگ غنی را داشتند. باستانشناسی آشکار میسازد که در زمان مادها مردم این سرزمین به عصر آهن رسیده بودند و بر سفال نقاشی می کردند. باختریها در زمان مادها حکومت مستقلی در شرق ایران داشتند و همین مردمان بودند که در دوره هخامنشیان با کوروش دوم جنگ کردند. در اواسط قرن سوم ق.م. باختر (بلخ) از لحاظ اقتصادی و سیاسی و فرهنگی مهمترین ناحیه آسیای مرکزی به شمار میرفت . پادگانهای مهمی از لشگریان یونانی و مقدونی در آن خطه مستقر بودند. دیودوت حاکم یونانی باختر در زمان سلوکیه، پادشاهی مستقل یونانی - باختری را تاسیس کرد، دراین زمان باختر مرکز تمدن و فرهنگ یونانی در مشرق ایران و شمال هندوستان بود. در زمان اشکانیان، قرن اول ق.م. در سرزمینهای پهناور مشرق ایران دو سلسله حکومت می کردند: هندوسکائی و هندوپارت . محققین معتقدند که پادشاهان این دو سلسله با اشکانیان روابط خویشاوندی و سیاسی داشتند. در قرن اول میلادی کوشانیان، قبیله ای از قبائل یوئه چیه (yue-chi) به فرمانروائی شاهان مذکور خاتمه دادند. کوشانیان سکاها را شکست داده، در باختر ساکن شدند و سفدین باستانی را در شمال جیحون به پایتختی برگزیدند. موسس سلسله کوشانیان در سکه ها با نام کاد قیزاول شناخته شده است . کوشانیان بزرگترین مرکز تلفیق فرهنگ و هنر ایرانی، یونانی و هندی را در مشرق ایران و شمال غربی هندوستان (گندارا) ایجاد کردند. تصویر بودا روی سکه ها و کنده کاریها و مجسمه های گوناگون او برای اولین بار به وسیله کانیشگا بزرگترین امپراطور کوشانیان، به مکتب هنری گندارا راه یافت . کوشانیان امپراطوری بزرگی در شرق ایران و آسیای مرکزی بوجود آوردند که بعد از انقراض آن سلسله به دست ساسانیان، جانشینان آنها به تقلید از پادشاهان کوشانی سکه زدند و خود را کوشانشاه نامیدند.